Stwierdzenie nabycia spadku
Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego spadkobiercy nabywają spadek z mocy prawa z chwilą otwarcia spadku, na podstawie ustawy lub testamentu.
Otwarcie spadku następuje więc z mocy prawa z chwilą śmierci spadkodawcy.
Fakt prawny nabycia spadku musi być jednak potwierdzony urzędowo w formie dokumentu, który potwierdza fakt dziedziczenia, bądź na podstawie sporządzonego przez spadkodawcę testamentu, a w jego braku na podstawie ustawy.
Prawo polskie przewiduje dwa równoważne rodzaje takiego potwierdzenia i może ono nastąpić bądź poprzez sporządzony przez notariusza i następnie zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia lub poprzez wydane przez właściwy sąd rejonowy, po przeprowadzeniu postępowania w trybie nieprocesowym, postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.
Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku jest wydawane przez sąd rejonowy po upływie pewnego czasu od otwarcia spadku i stwierdza jedynie, że określone osoby nabyły spadek z chwilą otwarcia spadku. Nie ma ono zatem charakteru konstytutywnego lecz ma wyłącznie charakter deklaratoryjny – potwierdza jedynie fakt zaistnienia stanu, który już zaistniał w chwili otwarcia spadku.
Dopiero jednak po wydaniu takiego postanowienia lub sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia, powstaje domniemanie prawne, że osoba wymieniona w dokumencie jest spadkobiercą. Domniemanie to jest bardzo silne, ponieważ może być obalone jedynie w szczególnym postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku lub poświadczenia dziedziczenia. Oznacza to, że w praktyce, dokumenty te są traktowane jako niepodważalne dowody na to, kto jest spadkobiercą.
Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku oraz akt poświadczenia dziedziczenia mają istotne znaczenie legitymacyjne. Są one jedynymi dowodami, na które może powołać się spadkobierca, aby udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia. Oznacza to, że dokumenty te są konieczne, aby móc w pełni korzystać z praw wynikających z dziedziczenia.
Należy pamiętać, że sam testament, zawierający przecież wskazanie spadkobierców, nie jest dokumentem, który wystarczy do potwierdzenia faktu dziedziczenia i nabycia praw wobec urzędów, instytucji czy banków. Na podstawie samego testamentu nie da się zatem dokonać wpisu zmiany właściciela nieruchomości w księdze wieczystej, dokonać przepisania samochodu czy rachunku bankowego, których właścicielem był spadkodawca.
Reasumując – prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia, choć w sensie prawnym stanowią jedynie potwierdzenie zdarzenia, które już nastąpiło tj. faktu nabycia spadku przez określone osoby z chwilą otwarcia spadku, to jednak stanowią element konieczny i niezbędny do pełnego uregulowania spraw spadkowych i dokonania wpisów osoby spadkobiercy w miejsce osoby zmarłej w urzędowych rejestrach, księgach wieczystych, bankach itd.