Dział spadku, podział majątku spadkowego
Dział spadku czy inaczej podział majątku spadkowego to jedna z doniosłych kwestii, jaka pojawia się w przypadku dziedziczenia majątku po zmarłej osobie i stanowi zwieńczenie procesu nabycia spadku. Z charakteru tej instytucji wynika, że dotyczy ona sytuacji kiedy majątek spadkowy przypada więcej niż jednemu spadkobiercy, a więc istnieje potrzeba podzielenia masy spadkowej pomiędzy co najmniej dwie osoby.
Dział spadku to proces podziału majątku spadkowego pomiędzy spadkobierców.
Przede wszystkim należy zaznaczyć, że dział spadku powoduje utratę przez majątek spadkowy statusu masy majątkowej o cechach pewnej odrębności. Podstawowym skutkiem prawnym zawarcia umowy o dział spadku czy sądowego działu spadku jest ustanie wspólności majątku spadkowego.
Następuje podział majątku spadkowego jako całości na poszczególne prawa majątkowe, które przysługują od momentu działu poszczególnym spadkobiercom, wchodząc od tego momentu w skład ich majątku osobistego. W wyniku działu każdy z nich otrzymuje składnik majątku spadkowego lub jego ekwiwalent, skutkiem czego jest zmiana statusu praw majątkowych, które przestają być już składnikami masy spadkowej.
Dział spadku może być przeprowadzony na dwa sposoby, mamy zatem do czynienia z:
– umownym działem spadku
– sądowym działem spadku
Umowny dział spadku może nastąpić w sytuacji kiedy spadkobiercy są w stanie porozumieć się co do sposobu działu, wypracowali kompromis, który znajduje odzwierciedlenie w treści umowy działowej. Jeżeli w skład spadku wchodzi nieruchomość to trzeba pamiętać, że umowa taka musi być sporządzona w formie aktu notarialnego. Umowny dział spadku jest najszybszą formą zakończenia procesu dziedziczenia.
Sądowy dział spadku ma miejsce zazwyczaj w sytuacji kiedy nie można osiągnąć wspomnianego porozumienia, konieczne jest wówczas zainicjowanie procedury sądowej tj. złożenie wniosku o dział spadku. W tym wariancie sąd przeprowadza postępowanie, w którym ustala skład i wartość składników masy spadkowej i dokonuje jej podziału pomiędzy spadkobierców w formie postanowienia.
W praktyce, zwłaszcza w przypadku wielości spadkobierców i niewielu składników majątku spadkowego, nie jest możliwe, aby każdy ze spadkobierców otrzymał określony składnik masy spadkowej na własność w wyniku działu. W takiej sytuacji zazwyczaj następuje przejęcie własności określonego składnika przez jednego ze spadkobierców z jednoczesnym obowiązkiem spłaty na rzecz pozostałych, zgodnie z wysokością udziału i wartością przejętego składnika masy spadkowej. W takiej sytuacji zatem jeden ze spadkobierców otrzymuje własność składnika np. mieszkania, a pozostali spadkobiercy otrzymują od niego kwotę pieniężną stanowiącą ekwiwalent ich udziałów w w/w prawie majątkowym.
Druga typowa sytuacja to kiedy co prawda każdy ze spadkobierców otrzymuje w wyniku działu określony składnik majątkowy, lecz wartość przyznanych składników jest różna i nie jest zgodna z wartością przysługujących spadkobiercom udziałom w spadku.
Przykład1: W skład masy spadkowej po ojcu wchodzi własność mieszkania o wartości 300 000 zł. Spadkodawca pozostawił troje dzieci – dwóch synów i córkę. Nie pozostawił testamentu. Następuje dziedziczenie ustawowe w udziałach po 1/3. Wartość całej masy spadkowej to 300 000 zł.
Spadkobiercy dokonali umownego działu spadku w taki sposób, że syn A otrzymał własność mieszania z jednoczesnym obowiązkiem spłaty każdego z rodzeństwa w kwocie 100 000 zł.
Przykład2: W skład masy spadkowej po ojcu wchodzi własność domu o wartości 500 000 zł, własność samochodu o wartości 60 000 zł. i działka o wartości 100 000 zł. Spadkodawca pozostawił troje dzieci – dwóch synów i córkę. Nie pozostawił testamentu. Następuje dziedziczenie ustawowe w udziałach po 1/3. Wartość całej masy spadkowej to 660 000 zł. Wartość udziału każdego z dzieci to 220 000 zł.
Spadkobiercy dokonali umownego działu spadku w sposób następujący:
Syn A otrzymuje własność domu
Syn B otrzymuje własność działki
Córka C otrzymuje własność samochodu
Syn A otrzymuje własność domu, a więc wartość tego składnika przewyższa jego udział o 280 000 zł., z kolei syn B i córka C otrzymali składniki, których wartość jest niższa niż wartość ich udziałów. Konieczne jest zatem dokonanie rozliczenia poprzez dopłatę dokonaną przez syna A na rzecz rodzeństwa. Aby zatem udziały były równe syn A musi zapłacić:
synowi B kwotę 120 000 zł. ( wartość udziału 220 000 zł. minus wartość działki 100 000 zł. )
córce C kwotę 160 000 zł. (wartość udziału 220 000 zł. minus wartość samochodu 60 000 zł. )
Należy także wspomnieć, że ważnym skutkiem działu spadku jest zmiana charakteru odpowiedzialności spadkobierców za długi spadkowe. Do chwili dokonania działu majątku spadkowego, spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Oznacza to, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich spadkobierców łącznie lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez jednego ze spadkobierców zwalnia pozostałych.
Natomiast po dokonaniu działu spadku, spadkobiercy odpowiadają za długi spadkowe całym swoim majątkiem w stosunku do wielkości przysługujących im udziałów spadkowych.
Pomagamy w sprawach związanych z działem spadku, prowadzimy sprawy sądowe o dział spadku oraz przeprowadzamy naszych klientów przez proces umownego działu spadku.