DZIEDZICZENIE USTAWOWE, BIBLIOTEKA WIEDZY O PRAWIE SPADKOWYM, TESTAMENTY

Otwarcie spadku, następujące wraz ze śmiercią i wywołuje szereg doniosłych skutków prawnych oraz rozpoczyna bieg szeregu istotnych terminów, jest też momentem według którego określamy stan majątku zmarłego.

Skutki otwarcia spadku:

1. z chwilą otwarcia spadku następuje wyodrębnienie spadku jako masy majątkowej, w skład której wchodzą prawa i obowiązki majątkowe przysługujące w chwili śmierci zmarłemu oraz pewne obowiązki majątkowe, które powstają z chwilą śmierci lub później ( np. długi spadkowe – koszty pogrzebu ).
2. z chwilą otwarcia spadku następuje nabycie spadku przez spadkobierców. Z chwilą otwarcia spadku powołani do dziedziczenia wstępują w ogół cywilnoprawnych praw i obowiązków majątkowych tworzących masę spadkową po zmarłym.
3. z chwilą otwarcia spadku uruchamia się czyli staje się skuteczny sporządzony przez spadkodawcę testament oraz zawarta przez spadkodawcę ze spadkobiercą ustawowym umowa o zrzeczenie się dziedziczenia.
4. od chwili otwarcia spadku małżonek i inne osoby bliskie spadkodawcy, które mieszkały z nim do dnia jego śmierci, mogą korzystać przez okres trzech miesięcy z mieszkania i urządzenia domowego w zakresie dotychczasowym.
5. rozpoczyna się bieg następujących terminów prawnych:
   • terminu do wystąpienia z żądaniem uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia.
   • terminu do wystąpienia z żądaniem wyłączenia małżonka spadkodawcy od dziedziczenia ustawowego.
   • terminu, w którym można skutecznie powołać się na nieważność testamentu.
   • terminu, w którym można skutecznie potwierdzić treść testamentu ustnego.
   • terminu przedawnienia roszczenia przysługującego uprawnionemu do zachowku przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanej od spadkodawcy darowizny.
6. Moment otwarcia spadku ma również znaczenie dla następujących sytuacji:
   • określenia statusu prawnego rzeczy oznaczonej co do tożsamości będącej przedmiotem zapisu w testamencie.
   • określenia statusu prawnego rzeczy będącej przedmiotem zapisu windykacyjnego w testamencie.
   • określenia wartości darowizny przy obliczaniu zachowku dochodzonego od obdarowanego.
   • określenia wartości zapisu windykacyjnego.

Kodeks cywilny

Art. 922.

§ 1. Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej.
§ 2. Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.

Art. 923.

§ 1. Małżonek i inne osoby bliskie spadkodawcy, które mieszkały z nim do dnia jego śmierci, są uprawnione do korzystania w ciągu trzech miesięcy od otwarcia spadku z mieszkania i urządzenia domowego w zakresie dotychczasowym.

Art. 925.

Spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku.

Art. 929.

Uznania spadkobiercy za niegodnego może żądać każdy, kto ma w tym interes. Z żądaniem takim może wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku.

Art. 940.

§ 1. Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.
§ 2. Wyłączenie małżonka od dziedziczenia następuje na mocy orzeczenia sądu. Wyłączenia może żądać każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem; termin do wytoczenia powództwa wynosi sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż jeden rok od otwarcia spadku.

Art. 945.

§ 1. Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:

1. w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
2. pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
3. pod wpływem groźby.

§ 2. Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku.

Art. 952.

§ 1. Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.
§ 2. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie.
§ 3. W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.

Art. 976.

W braku odmiennej woli spadkodawcy zapis rzeczy oznaczonej co do tożsamości jest bezskuteczny, jeżeli rzecz zapisana nie należy do spadku w chwili jego otwarcia albo jeżeli spadkodawca był w chwili swej śmierci zobowiązany do zbycia tej rzeczy.

Art. 9812.

Zapis windykacyjny jest bezskuteczny, jeżeli w chwili otwarcia spadku przedmiot zapisu nie należy do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia. Jeżeli przedmiotem zapisu jest ustanowienie dla zapisobiercy użytkowania lub służebności, zapis jest bezskuteczny, gdy w chwili otwarcia spadku przedmiot majątkowy, który miał być obciążony użytkowaniem lub służebnością nie należy do spadku albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia.

Art. 995.

§ 1. Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku.
§ 2. Wartość przedmiotu zapisu windykacyjnego oblicza się według stanu z chwili otwarcia spadku, a według cen z chwili ustalania zachowku.

Art. 1007.

§ 1. Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu.
§ 2. Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku.