Rozrządzenie konkretnymi przedmiotami w testamencie
W praktyce, zwłaszcza testamentów pisemnych, własnoręcznych zdarza się, że spadkodawca przekazuje określonym osobom konkretnie wskazane przedmioty czy prawa majątkowe.
Spadkodawca nie wskazuje zatem udziałów spadkobierców w sposób ułamkowy lecz kazuistycznie wymienia jaki składnik majątkowy i komu przypadnie po jego śmierci.
Przykład:
Mojej żonie zapisuję dom, mojej córce mieszkanie, mojemu synowi kolekcję samochodów i udziały w firmie, a mojemu ojcu łódź żaglową.
Zgodnie ze szczególną regułą wykładni, w sytuacji gdy spadkodawca przeznaczył w testamencie oznaczonej osobie przedmioty majątkowe wyczerpujące prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadku. W przypadku zaś dokonania takiego rozrządzenia testamentowego na rzecz kilku osób, osoby te poczytuje się w razie wątpliwości za powołane do całego spadku w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów.
Kodeks cywilny
Art. 961.
Jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadku. Jeżeli takie rozrządzenie testamentowe zostało dokonane na rzecz kilku osób, osoby te poczytuje się w razie wątpliwości za powołane do całego spadku w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów.
W praktyce reguła ta rozstrzyga więc czy w razie rozrządzenia konkretnymi przedmiotami osobę tak wskazaną należy traktować jako spadkobiercę czy jako zapisobiercę lub zapisobiercę windykacyjnego.
Decyduje skala takich zapisów. Jeżeli więc spadkodawca rozrządził w ten sposób prawami majątkowymi, które wyczerpują prawie cały spadek to wówczas zadaniem sądu, zgodnie z omawianą regułą wykładni jest przełożenie wartości tych poszczególnych praw majątkowych na język matematyczny udziałów spadkobiercy w całym spadku i finalne ustalenie jakie udziały w spadku przysługują wskazanym spadkobiercom.
Jeżeli spadkodawca sporządził testament, w którym dokonał rozporządzeń przedmiotami stanowiącymi znikomą część spadku to wówczas osoba, której przypaść ma dany składnik majątkowy będzie traktowana jako zapisobierca testamentowy.