Rozrządzenia majątkiem na wypadek śmierci
Zasada – testament
Prawo polskie stanowi, że testament jest jedyną czynnością prawną, przez którą osoba żyjąca może rozporządzić swoim majątkiem na wypadek śmierci. Przemawia za tym wprost treść art. 941 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym cyt. rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament.
W wielu zagranicznych systemach prawnych obowiązuje większy niż u nas liberalizm w tym zakresie i prawo wielu krajów przewiduje o wiele większy wachlarz możliwości zapewnienia sobie właściwej sukcesji, między innymi przez umowy zawierane przez spadkodawcę jeszcze za życia.
Natomiast polski system prawny jest w tym zakresie nieubłagany i konserwatywny, obowiązujące regulacje rodem z lat 60-tych XX w. nie zezwalają na zawieranie umów dotyczących przyszłego majątku spadkowego na wypadek śmierci. Umowa o spadek po osobie żyjącej jest nieważna – mówi przepis.
W praktyce istnieje jeden wyjątek w postaci umowy o zrzeczenie się dziedziczenia, którą może zawrzeć ze spadkodawcą przyszły spadkobierca ustawowy.
Kodeks cywilny
Art. 941.
Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament.
Art. 1047.
Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w tytule niniejszym umowa o spadek po osobie żyjącej jest nieważna.
Art. 1048.
Spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
PRZEPISY SZCZEGÓLNE
Zasada wyłączności rozrządzania majątkiem na wypadek śmierci w drodze testamentu nie ma zastosowania do dysponowania poszczególnymi prawami majątkowymi na podstawie przepisów szczególnych.
Na podstawie tych przepisów, prawa i obowiązki w nich wskazane przechodzą na określone osoby, niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Podstawą jest tu istnienie regulacji szczególnych, które zezwalają na składanie za życia oświadczeń co do tego komu ma przypaść dane prawo majątkowe. Przekazane w tym trybie prawo majątkowe nie wchodzi w skład spadku, a osoba w ten sposób wskazana nie jest spadkobiercą lecz uposażonym.
Kodeks cywilny
Art. 922.
§ 2. Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.