Kiedy testament jest ważny?
Testament jest ważny w przypadku łącznego spełnienia następujących przesłanek:
ZDOLNOŚĆ TESTOWANIA
Testament został sporządzony przez osobę zdolną do testowania, czyli osobę mającą pełną zdolność do czynności prawnych.
Jaki testament zatem będzie nieważny:
- Sporządzony przez osobę ubezwłasnowolnioną chociażby częściowo.
- Sporządzony przez osobę małoletnią nie mającą pełnej zdolności do czynności prawnych.
- Sporządzony przez przedstawiciela.
Art. 944
§ 1. Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych.
§ 2. Testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela.
PRZEPISANA FORMA TESTAMENTU
Prawo polskie przewiduje konkretne formy sporządzenia testamentów. Brak zachowania warunków formalnych powoduje nieważność testamentu.
Kodeks cywilny przewiduje następujące formy testamentów zwykłych:
– testament własnoręczny.
Art. 949.
§ 1. Spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą.
– testament notarialny.
Art. 950.
Testament może być sporządzony w formie aktu notarialnego.
– testament ustny – urzędowy.
Art. 951.
§ 1. Spadkodawca może sporządzić testament także w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego.
§ 2. Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, należy to zaznaczyć w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu.
§ 3. Osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu w sposób przewidziany w artykule niniejszym.
Jaki testament zatem będzie nieważny:
- Wydruk, kserokopia podpisana przez spadkodawcę.
- Testament sporządzony przez adwokata.
- Testament urzędowy sporządzony przez osobę głuchoniemą.
BRAK WAD OŚWIADCZENIA WOLI
Testament jest obarczony wadą nieważności jeżeli został sporządzony w warunkach braku świadomości lub swobody. Przepis rozróżnia trzy wady testamentu: brak świadomości lub swobody, błąd i groźbę.
Art. 945.
§ 1. Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:
1) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
2) pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
3) pod wpływem groźby.
§ 2. Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku.
Jaki testament zatem będzie nieważny:
- Sporządzony przez spadkodawcę, którego świadomość była wyłączona.
- Testament sporządzony pod przymusem.
- Testament sporządzony pod wpływem błędu.
- Testament sporządzony pod wpływem groźby.
BRAK SPRZECZNOŚCI Z USTAWĄ I ZASADAMI WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO
Testament jako czynność prawna podlega także ogólnym klauzulom ocennym pod kątem jej sprzeczności z przepisami bezwzględnie obowiązującymi i zasadami współżycia społecznego. W konkretnym procesie można zatem skonstruować zarzut nieważności testamentu oparty na treści przepisu art. 58 kodeksu cywilnego co do całości testamentu lub jego konkretnych zapisów.
Art. 58.
§ 1. Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.
§ 2. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
§ 3. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.