Kiedy dziedziczymy z ustawy
Dziedziczenie ustawowe to dziedziczenie na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, księga IV Spadki. Może ono dotyczyć całości lub części spadku.
Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku ma miejsce w następujących przypadkach:
- spadkodawca nie ustanowił spadkobiercy testamentowego, spadkodawca sporządzony wcześniej testament odwołał, sporządzony przez spadkodawcę testament okazał się nieważny lub bezskuteczny,
- żadna z osób ustanowionych spadkobiercami testamentowymi nie chce lub nie może dziedziczyć. W praktyce dotyczy to najczęściej sytuacji odrzucenia spadku lub uznania przez sąd za niegodnego dziedziczenia.
Dziedziczenie ustawowe co do części spadku ma miejsce wówczas, gdy:
- spadkodawca nie ustanowił spadkobiercy testamentowego co do danej części spadku,
- żadna z osób ustanowionych spadkobiercą testamentowym co do danej części spadku nie chce lub nie może dziedziczyć, a nie ma zastosowania instytucja przyrostu.
Dziedziczenie testamentowe ma więc pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym, które uruchamia się dopiero wtedy gdy nie istnieje skutecznie wyrażona ostatnia wola spadkodawcy lub też gdy spadkodawca co prawda powołał spadkobiercę lecz powołanie to okazało się bezskuteczne.
Kodeks cywilny
Art. 926.
§ 1. Powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu
§ 2. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą.
§ 3. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, dziedziczenie ustawowe co do części spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które powołał do całości spadku, nie chce lub nie może być spadkobiercą.
Art. 927.
§ 1. Nie może być spadkobiercą osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku, ani osoba prawna, która w tym czasie nie istnieje.
§ 2. Jednakże dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe.
§ 3. Fundacja ustanowiona w testamencie przez spadkodawcę może być spadkobiercą, jeżeli zostanie wpisana do rejestru w ciągu dwóch lat od ogłoszenia testamentu.
Art. 928.
§ 1. Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:
1) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
2) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
3) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.
§ 2. Spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.
Art. 965.
Jeżeli spadkodawca powołał kilku spadkobierców testamentowych, a jeden z nich nie chce lub nie może być spadkobiercą, przeznaczony dla niego udział, w braku odmiennej woli spadkodawcy, przypada pozostałym spadkobiercom testamentowym w stosunku do przypadających im udziałów (przyrost).
Art. 1020.
Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.