DZIEDZICZENIE USTAWOWE, BIBLIOTEKA WIEDZY O PRAWIE SPADKOWYM, TESTAMENTY

Niegodność dziedziczenia to instytucja wprowadzona przepisem art. 928 kodeksu cywilnego, którego celem było ustanowienie instrumentu prawnego pozwalającego nie dopuścić do dziedziczenia osób, które podejmowały naganne działania, sprzeczne z wolą spadkodawcy i działały na jego szkodę.

Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jedynie kiedy dopuścił się jednego z powyższych zachowań:

• dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
• podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
• umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

Za niegodnego dziedziczenia może być uznany spadkobierca ustawowy lub testamentowy, a także zapisobierca, zapisobierca windykacyjny oraz uprawniony do zachowku po zmarłym.

Aby skorzystać z instytucji niegodności dziedziczenia należy skierować sprawę do sądu, sformułować pozew oraz go uzasadnić, dopiero po przeprowadzeniu stosownego postępowania dowodowego sąd wydaje wyrok, w którym konstytutywnie orzeka o niegodności pozwanego, ewentualnie powództwo oddala.

Kto może wystąpić o stwierdzenie niegodności?

Zgodnie z treścią art. 929 kodeksu cywilnego z powództwem może wystąpić każdy, kto ma w tym interes. Krąg uprawnionych jest więc w tym przypadku bardzo szeroki, albowiem nie jest wymagane wykazanie interesu majątkowego.

Termin na wniesienie powództwa

Z żądaniem uznania spadkobiercy za niegodnego każdy uprawniony może wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku ( chwila śmierci spadkodawcy ).

Gdzie złożyć pozew?

Właściwym miejscowo sądem do wytoczenia powództwa o uznanie za niegodnego dziedziczenia jest sąd właściwy dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania nie da się ustalić, to sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.

W zależności od wartości przedmiotu sporu, tj. wartości udziału spadkowego osoby, której żądanie dotyczy, właściwość rzeczowa będzie należała do sądu rejonowego przy wartości przedmiotu sporu do 75 000 zł. lub sądu okręgowego gdy wartość przedmiotu sporu jest wyższa niż 75.000 zł.

Przebieg postępowania

Zgodnie z treścią przepisu art. 6 kodeksu cywilnego ciężar dowodu w sprawie o niegodność dziedziczenia spoczywa na powodzie, tj. osobie, która wystąpiła z żądaniem uznania spadkobiercy za niegodnego. Oznacza to, iż to powód właśnie powinien wykazać się inicjatywą dowodową i przedstawić w sądzie dowody, uzasadniające twierdzenie, że spadkobierca dopuścił się względem spadkodawcy popełnienia czynu wyczerpującego przesłanki uznania za niegodnego dziedziczenia.

Przebaczenie

Zgodnie z treścią art. 930 § 1 k.c. spadkobierca nie może być uznany za niegodnego, jeżeli spadkodawca mu przebaczył. Oznacza to sytuację kiedy przyszły spadkobierca co prawda dopuścił się nagannego czynu względem spadkodawcy, lecz następnie doszło do aktu przebaczenia ze strony spadkodawcy. Przepisy nie wskazują w jakiej formie powinno dojść do przebaczenia jednak podkreśla się, że zachowanie spadkodawcy powinno być jednoznaczne i oznaczać puszczenie w niepamięć i wybaczenie złych zachowań.

Skutki uznania przez sąd za niegodnego

Skutkiem uznania kogoś za niegodnego dziedziczenia jest wyłączenie go od dziedziczenia, uznanie tzw. fikcji prawnej i potraktowanie niegodnego tak jakby nie dożył otwarcia spadku.

W przypadku dziedziczenia ustawowego uznanie za niegodnego powoduje wejście w jego miejsce dalszych w kolejności spadkobierców ustawowych.

W przypadku dziedziczenia na podstawie testamentu w miejsce niegodnego spadkobiercy dojdzie do dziedziczenia spadkobierca podstawiony, dojdzie do zastosowania tzw. przyrostu na rzecz pozostałych spadkobierców testamentowych lub też dojdzie do dziedziczenia ustawowego.

Skutki więc uznania spadkobiercy za niegodnego są zatem bardzo doniosłe i potrafią całkowicie zburzyć pierwotny porządek dziedziczenia.

Uznanie za niegodnego zapisobiercy, zapisobiercy windykacyjnego i uprawnionego do zachowku rodzi generalnie skutek w postaci pozbawienia ich możliwości realizacji uprawnień wynikających z zapisów czy z przepisów kodeksu cywilnego o zachowku.