Adopcja, a dziedziczenie ustawowe
Co to jest adopcja? Co to jest przysposobienie?
Adopcja, inaczej przysposobienie jest uznaniem dziecka innych rodziców biologicznych, za własne w świetle prawa. Adopcja ma więc silny wymiar psychologiczny i społeczny, albowiem ma inicjować powstanie trwałej więzi quasi rodzicielskiej.
Adopcja ma jednak także potężny wymiar prawny: powstałe w wyniku adopcji relacje łączące dziecko i jego nowych rodziców są w świetle prawa rodzinnego tożsame z relacjami opartymi na więzach krwi i pochodzeniu biologicznym.
Generalnie można by rzec, że zarówno adoptowane dziecko, jak i jego nowi rodzice, mają więc względem siebie takie same prawa i obowiązki, jakie istnieją między dziećmi i rodzicami biologicznymi.
Te relacje dotyczą także dziedziczenia pomiędzy osobami powiązanymi ze sobą więziami przysposobienia, które to zasady zostały wyrażone wprost w przepisach kodeksu cywilnego.
Należy w tym momencie wspomnieć, że istnieją dwa rodzaje przysposobienia – przysposobienie pełne i niepełne.
Rodzaje adopcji
Przysposobienie pełne czyli adopcja pełna oznacza, że pomiędzy przysposobionym a przysposabiającym powstaje taki stosunek prawny, jak między rodzicami i dziećmi biologicznymi. Adoptowane dziecko nabywa prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa w stosunku do krewnych przysposabiającego jakby było jego dzieckiem naturalnym.
Przysposobienie niepełne czyli adopcja niepełna ogranicza skutki prawne przysposobienia do powstania stosunku osobistego między przysposabiającym, a przysposobionym oraz między przysposabiającym i dalszymi zstępnymi przysposobionego.
Dziedziczenie w razie adopcji pełnej
W świetle obowiązujących obecnie regulacji przysposobiony dziedziczy więc po przysposabiającym i jego krewnych tak, jak by był dzieckiem przysposabiającego, a przysposabiający i jego krewni dziedziczą po przysposobionym tak, jak by przysposabiający był rodzicem przysposobionego.
Istotą pełnej adopcji jest wytworzenie między stronami tego stosunku prawnego więzi tożsamych w więzami łączącymi rodziców i dzieci biologiczne.
Stąd też dzieci adoptowane są zaliczone na równi z dziećmi biologicznymi do pierwszej grupy spadkobierców ustawowych. Zatem nie ma różnicy prawnej pomiędzy dziedziczeniem dzieci biologicznych i adoptowanych. Dotyczy to zarówno dziedziczenia po rodzicu przysposabiającym przez dziecko adoptowane jak i odwrotnie dziedziczenie przez rodzica w razie wcześniejszej śmierci dziecka adoptowanego. Taka zasada powoduje, że dziedziczenie ustawowe przebiega dalej w ten sposób, że dziecko adoptowane dziedziczy też po krewnych przysposabiającego oraz tych krewnych po przysposobionym.
Co z rodzicami biologicznymi w razie adopcji pełnej?
W przypadku orzeczenia przysposobienia pełnego mocy prawa ustają prawa i obowiązki przysposobionego wynikające z pokrewieństwa względem jego krewnych, jak również prawa i obowiązki tych krewnych względem niego. Adoptowane dziecko nie dziedziczy po swoich rodzicach biologicznych i ich krewnych, a osoby te nie dziedziczą po nim. Oznacza to zatem, że dziedziczenie ustawowe w relacji z rodzicami biologicznymi w ogóle nie następuje.
Zgodnie jednak z ogólną regułą prawa spadkowego, zasadą swobody rozporządzania swoim majątkiem na wypadek śmierci, istnieje zawsze możliwość sporządzenia testamentu, w którym rodzic biologiczny wskaże jako spadkobiercę swoje biologiczne dziecko i odwrotnie, dziecko może wskazać w testamencie jako spadkobiercę swojego biologicznego rodzica.
Postanowienie sądu o przysposobieniu
Do skutecznego dziedziczenia pomiędzy osobą przysposabiającą i przysposobioną dojdzie jedynie w wypadku istnienia postanowienia Sądu rodzinnego w przedmiocie ustanowienia przysposobienia prawomocnego w momencie otwarcia spadku ( śmierci jednej ze stron tego stosunku prawnego ).
Dziedziczenie w razie przysposobienia niepełnego
- przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym na równi z jego dziećmi, a zstępni przysposobionego dziedziczą po przysposabiającym na tych samych zasadach co dalsi zstępni spadkodawcy;
- przysposobiony i jego zstępni nie dziedziczą po krewnych przysposabiającego, a krewni przysposabiającego nie dziedziczą po przysposobionym i jego zstępnych;
- rodzice przysposobionego nie dziedziczą po przysposobionym, a zamiast nich dziedziczy po przysposobionym przysposabiający; poza tym przysposobienie nie narusza powołania do dziedziczenia wynikającego z pokrewieństwa.
Adopcja niepełna ogranicza zatem jej skutki i zakres jedynie do stosunków pomiędzy adoptowanym dzieckiem i rodzicem przysposabiającym. Prawo do dziedziczenia po przysposabiającym mają także zstępni przysposobionego ( tak jak wnuki ).
Zatem dziedziczenie ustawowe między dalszymi krewnymi przysposabiającego i przysposobionym oraz jego dziećmi nie następuje.
Przysposabiający dziedziczy po przysposobionym tak jak rodzic biologiczny ( zastępuje rodziców biologicznych ) lecz w pozostałym zakresie więź spadkowa pomiędzy przysposobionym i jego pozostałymi krewnymi zostaje przez kodeks cywilny zachowana. W takim przypadku może dojść zatem do dziedziczenia ustawowego pomiędzy dalszymi krewnymi biologicznymi.
Najważniejsze zagadnienia poruszone w tym artykule: